Europa, word wakker: Trump eet jullie (AI)data for breakfast
Blog | Opinie
Ik wil geen paniek zaaien, maar dit weet ik zeker: alles wat je vandaag in een Amerikaanse cloud stopt, kan morgen op een bureau in Washington belanden. Het gaat niet om de hippe AI-techniek achter die software, maar om de dagelijkse data die je als organisatie invoert. Het goede nieuws? Er is een uitweg!
Die uitweg begint bij Sanne. Zij is HR-manager bij een Nederlandse overheidsinstantie. Zoals zovelen vertrouwt haar organisatie al jaren op bekende platforms zoals Microsoft en Google—diensten die draaien op Amerikaanse clouds. Het dashboard van haar leerplatform (LMS) toont netjes de voortgang, cijfers en leerresultaten van meer dan 1700 medewerkers. Niets aan de hand, zou je denken.
Wat Sanne níet ziet: al die persoonsgegevens—van competenties tot toetsresultaten—vallen juridisch onder de Stars and Stripes. Haar LMS is namelijk van Amerikaanse makelij. Zonder dat ze het weet, levert ze dagelijks haar digitale kroonjuwelen uit. En ze is niet de enige: overheden, scholen en zorginstellingen draaien massaal op Amerikaanse infrastructuur—met alle risico’s van dien.
Sanne staat symbool voor alle managers die AI- of SaaS-tools gebruiken in Amerikaanse clouds. Haar verhaal laat zien hoe kwetsbaar onze data zijn—en hoe Trump 2.0 dat risico op scherp zet. Maar er zijn Europese alternatieven voor organisaties die zelf de controle willen houden.
Trump 2.0 – waarom de risico’s nu exploderen
Sinds januari 2025 zit Donald Trump weer in het Witte Huis en voert hij zijn America First-beleid in sneltreinvaart door. Binnen zes weken voerde hij 25% invoerrechten in op Europees staal en aluminium, plus 10% op vrijwel alle EU-goederen. Nog geen maand later noemde hij de EU “in veel opzichten erger dan China” en dreigde met verdere tariefsverhogingen als Brussel niet zou “buigen.” Daarna temperde hij (deels) zijn toon. Het vertrouwen in de VS als betrouwbare partner brokkelt snel af.
Die grilligheid heeft directe gevolgen voor jouw data. Als handelsoorlogen oplaaien, houdt Washington nog één machtig pressiemiddel over: extraterritoriale datawetgeving. De CLOUD Act en FISA §702 geven de Amerikaanse overheid toegang tot elke byte in een Amerikaanse cloud. Onder een president die handel als wapen inzet, is het slechts een kleine stap om die toegang strategisch te gebruiken—bijvoorbeeld om Europese bedrijven extra onder druk te zetten.
“Draait haar LMS of HRM-tool op een Amerikaanse cloud, dan is haar personeelsdatabase niet alleen juridisch kwetsbaar, maar ook een onderhandelingsfiche in Trumps handelsoorlog.”
AI en data: innovatie komt met een prijs
In de geopolitieke realiteit van 2025 is datasoevereiniteit geen luxe, maar noodzaak. Volgens McKinsey gebruikt 78% van de bedrijven wereldwijd al AI-toepassingen. Goed voor de productiviteit, maar er zit een verborgen prijs aan: jouw HR-data wordt trainingsmateriaal voor algoritmes waar je geen enkele grip op hebt. Zoals Apple CEO Tim Cook ooit zei: “Als je niet voor het product betaalt, bén jij het product.”
Voor Sanne is dat extra wrang. Haar LMS bevat niet alleen video’s en multiplechoicevragen, maar registreert ook toetsresultaten, leergedrag, certificeringen en soms psychometrische testen. Stop je die gegevens in een generatieve AI-tool van een Amerikaanse leverancier, dan kan die provider ze hergebruiken om zijn modellen te verbeteren—ook voor jouw concurrent.
Haar opleidingsdata is dus niet alleen lesstof, maar ook brandstof voor andermans AI.
Amerikaanse wetten: de onzichtbare hand in jouw Europese data
Twee wetten domineren jouw cloud: de CLOUD Act en FISA §702. Beide verplichten Amerikaanse aanbieders om data over te dragen—zelfs als de server fysiek in Berlijn, Londen of Amsterdam staat. In april 2024 verlengde de Senaat §702 tot 2026 en breidde de wet uit: elk Amerikaans bedrijf kan voortaan worden verplicht mee te werken aan afluisterverzoeken.
Door toedoen van privacyactivist Max Schrems is het Privacy Shield ongeldig verklaard. Dit was de afspraak waarin stond dat persoonsgegevens van Europeanen voldoende beschermd waren bij overdracht naar de VS. In plaats daarvan is nu het Data Privacy Framework in werking getreden, bedoeld om die gegevensoverdracht wél in lijn te brengen met de AVG. Schrems vatte het bondig samen: “EU-wet vereist privacy, VS-wet vereist surveillance—dat botst frontaal.”
“Eén dagvaarding is genoeg en haar LMS-data liggen in Washington—zelfs al staat de server in Amsterdam..”
De kille cijfers
100% – Amerikaanse wetgeving (CLOUD Act & FISA §702) geeft toegang tot elke byte die via een VS-platform loopt.
60% – Organisaties zonder duidelijk AI-beleid of onwetend of ze er een hebben (KPMG, 2024).
3–5 jaar – Achterstand van Europa op veilige AI-infrastructuur (Competitiveness Compass 2025).
Europese wetgeving: de AI Act als kans én uitdaging
De Europese AI Act werd in 2024 aangenomen en zal vanaf augustus 2025 gefaseerd worden gehandhaafd. De wet verdeelt AI-systemen in vier risicocategorieën: onaanvaardbaar, hoog, beperkt en minimaal. HR-tools zoals wervingstoepassingen en LMS’en vallen al snel in de categorie hoog risico—vooral wanneer ze worden gebruikt bij beoordeling of promoties.
Dit betekent:
Documentatieplicht – Je moet kunnen aantonen welk platform je gebruikt en welke data je invoert.
Transparantie – Medewerkers moeten weten wanneer ze met AI te maken hebben.
Boetes – Tot 30 miljoen euro of 6% van de wereldwijde omzet.
Klinkt heftig? Dat is het ook. Temeer als je weet dat die EU AI Act pas vanaf 2027 voor handhaving gaat zorgen. Tot die tijd ben je op jezelf aangewezen.
Maar ik zie ook kansen.
Sanne moet de kwestie intern aankaarten en duidelijk maken dat een Europees, AVG-proof LMS essentieel is. Dat schept vertrouwen bij de privacy officer en voorkomt paniekmigraties later. Ursula von der Leyen zegt het vaak: “In Europa staat de mens centraal, niet het marktaandeel.” Voor een HR-manager zijn die mensen je collega’s.
Als ze nú overstapt naar een Europees LMS, hoeft ze later niet halsoverkop te migreren.
Alles in Europa: ja, het kan wél
Volledige veiligheid bestaat niet—maar wie risico’s wil beperken, kiest voor datahosting in Europa.
De basiscriteria voor ieder SaaS-systeem:
Hosting in de EU of Nederland
ISO 27001 & NEN 7510 gecertificeerd
Geen exposure aan CLOUD Act / FISA §702
Logbestanden automatisch gewist na verwerking
LMS-aanbieders en datarisico’s in beeld
Uitgangspunt: drie simpele checkpunten — waar staat de data? Vallen we onder de CLOUD Act/FISA? Zijn de voorwaarden duidelijk? De onderstaande tabel laat in één oogopslag zien dat een groen vinkje bij de serverlocatie weinig zegt als de aanbieder Amerikaans is.
Hetzelfde patroon zie je bij Amerikaanse SaaS-oplossingen—of het nu om applicant tracking gaat of projectmanagementsoftware. De wet volgt het bedrijf, niet de server.
Populaire HR-platforms in één oogopslag
Veel organisaties – waaronder die van Sanne – vertrouwen op geïntegreerde HR-suites. De volgende tabel vermeldt het moederbedrijf en het land van herkomst van enkele veelgebruikte systemen, zodat je direct ziet of jouw HR-data onder Amerikaanse jurisdictie kan vallen.
*SAP is Duits, maar de SuccessFactors-cloud draait deels op Amerikaanse datacenters. Controleer dus altijd de locatie van je data én wie er toegang heeft.
Op naar datasoevereiniteit: waarom dit ons allemaal raakt
Technologie is pure geopolitiek. Als Sannes HR-data straks op Trumps bureau belandt, zijn haar medewerkers pionnen in een machtsspel. Margrethe Vestager zei het al: “Wie data controleert, controleert de toekomst.” Die toekomst is niet abstract—het is het functioneringsgesprek van je teamleider of het e-learninglogboek waarin staat dat de heftruckchauffeur de veiligheidsmodule níét heeft gehaald.
Digitale autonomie raakt retentie, employer branding én je recht om data te verzamelen.
Conclusie
We staan op een kruispunt. Blind verder op Amerikaanse AI-infrastructuur? Of kiezen voor Europese autonomie? Voor Sanne is het antwoord duidelijk: start vandaag nog met een proof-of-concept voor een Europees gehost LMS. Maak datasoevereiniteit een kernvoorwaarde in elk SaaS-contract. Wat geldt voor je LMS, geldt net zo goed voor je CRM, ATS en ERP.
Mijn advies aan Sanne: pak je contracten erbij, ondervraag je leveranciers, en voorkom dat het privacyhoofdstuk een hoofdpijndossier wordt.
Voor Sanne—en al haar collega’s in de publieke sector—is datasoevereiniteit geen luxe. Het is een morele plicht. Wie het publieke belang dient, moet publieke controle over data eisen.
Fellow Digitals – Het kan dus wél
Bij Fellow Digitals geloven we in échte digitale autonomie. Onze platforms zijn volledig Europees gebouwd en gehost, volledig AVG-proof en niet onderworpen aan Amerikaanse wetten zoals de CLOUD Act of FISA §702. Of je nu werkt bij de overheid, in de zorg of het onderwijs—wij geven je volledige controle over je data terug.
👉 Lees meer op www.fellowdigitals.com en ontdek hoe wij jouw data veilig, beschermd en soeverein houden.
